Bijenbescherming
De bijenpopulatie wordt alsmaar kleiner,
en daar kan jij iets aan veranderen.
Wil je weten hoe jij kan helpen?
Over bijensterfte en bijenbescherming
Elk jaar slinkt het aantal wilde bijen aanzienlijk door epidemieën of doordat hun habitat verdwijnt, en dat is geen goed nieuws, ook niet voor de mens. Bijen behoren namelijk tot de belangrijkste bestuivers. Hun achteruitgang betekent zoveel als een achteruitgang in de diversiteit aan planten, groenten en fruit. Bijgevolg komt dus ook het voedsel van de mens in het gedrang.
Bij bestuiving worden bepaalde cellen overgedragen tussen planten waardoor de plant bevrucht wordt en zich dus kan voortplanten.
Vliegbewegingen
Geen bestuiving: vliegbewegingen 6, 7 en 5
Zelfbestuiving: vliegbewegingen 2, 3 en 8
Kruisbestuiving: vliegbewegingen 1 en 4
Bloem P: éénslachtige, vrouwelijke bloem
Bloem Q, R en T: tweeslachtige bloem
Bloem S: éénslachtige, mannelijke bloem
De wederzijdse afhankelijkheid tussen bloemen en bijen
Om te begrijpen hoe belangrijk bijen voor de mens zijn, moeten we 25 miljoen jaar teruggaan in de tijd, net voor het ontstaan van de bij. Bloemen werden toen nog door wind en kevers bestoven. Vanaf het ontstaan van bijen konden de genen van de bloemen véél verder verspreid worden, want bijen dragen het stuifmeel nu eenmaal mee op hun lijfje en kunnen ver vliegen. Daarnaast hebben bijen het stuifmeel ook nodig als krachtvoer – naast de nectar waarvan ze honing maken.
Hierdoor ontstond een wederzijdse afhankelijkheid die zowel de evolutie van de bij als die van de bloemenwereld sterk beïnvloedde. Bijen werden hariger, konden alsmaar meer stuifmeel vervoeren en werden mettertijd echte bloemenkenners. Opvallend is dat ook bloemen evolueerden. Ze veranderden over de miljoenen jaren heen van vorm en kleur om zo meer bijen aan te trekken. Ook gingen ze meer nectar produceren zodat bijen liever bij hen kwamen. Het resultaat? Meer dan 25.000 bijensoorten en wel 250.000 soorten bloemen.
Wat zijn de oorzaken van bijensterfte?
Waar de bij een aantal natuurlijke vijanden heeft zoals de bijeneter en de krabspin, wordt de bijensterfte voornamelijk veroorzaakt door de uitgebreide cultivering van ongerepte natuur. Die zorgt er enerzijds dat er veel minder verscheidenheid in gewassen is, maar anderzijds ook dat bijen veel verder moeten vliegen. Hierdoor verbruiken zij te veel energie in de zomer en overleven zij vaak de winter niet. Naast de intense cultivering, is er ook het weinig verklarende Colony Collapse Disorder (CCD), ook wel de bijenverdwijnziekte genoemd. CCD heeft tot dusver geen duidelijke oorzaak.
In Europa liep de bijenpopulatie in de voorbije tien jaar met 53% terug. Daarmee doet Europa het beduidend slechter dan pakweg de Verenigde Staten, waar de bijensterfte ongeveer 30% bedroeg, al zijn er ook bronnen die richting 40% gaan.
De parasitaire varroamijt, een échte bijenvijand
Eén van de allergrootste vijanden van de honingbij is de varroamijt, een uitwendige parasiet die zich voortplant op het broed van onze bijen. De varroamijt dringt net voordat de werksterbijen de broedcel afsluiten de cel binnen en legt er haar eitjes in. De jonge mijten voeden zich met de bijenpop, een fatale maaltijd voor de bij.
Hoe de mens de bij het leven wat moeilijker maakt:
Machinelandbouw
Pesticideverspreiding
Pesticiden worden vaak en masse op gewassen gedumpt. De laatste jaren zijn er al veel inspanningen geleverd om pesticiden minder schadelijk te maken voor de natuur, toch hebben ze nog steeds vernietigende gevolgen voor de bijenpopulatie.
Kweekcultuur
Door de moderne kweektechnieken, waarbij kunstmatige inseminatie gebruikt wordt, verdwijnt de genetische diversiteit bij bijensoorten. De genetisch gemanipuleerde bijen geven dan wel meer honing, toch is dit nefast voor de diversiteit tussen de soorten, en bijgevolg op langere termijn ook nefast voor de evolutie en overlevingskansen.
Tips om de bijen te helpen overleven
Vele handen maken licht werk, ook wat betreft het behoud van de wilde bij. Maar wat kan je nu precies zelf ondernemen om de wilde bijen een duwtje in de rug te geven? Op het internet en in de bibliotheek vind je natuurlijk heel wat literatuur over bijen, fauna en flora. Wij geven alvast enkele tips:
Tover je tuin om tot bijenparadijs
Een eenvoudige manier om bijen te ondersteunen is om wilde bloemen te planten in je tuin. Zorg voor bloemen die veel nectar bevatten zoals lavendel, krokussen en sneeuwklokjes. Zorg je er ook voor dat er het grootste deel van het jaar bloemen zijn, dan is dat extra goed voor de bij. Bijen zijn in het najaar langer actief dan je zou denken en dan wordt het uiteraard wat moeilijker voor hen om voedsel te vinden.
Open een bijenhotel
Een kleine moeite, met erg veel effect. Bijen vinden niet altijd even eenvoudig een plekje om hun nest te bouwen. Daar kan jij dus gewoon mee helpen. Veel solitaire bijen maken hun nest liefst in oude boomtakken, maar er zijn ook zandbijen die in de aarde leven. Wie dus gewoon enkele stronken hout of wat losse aarde laat in zijn tuin, zorgt voor een ideaal verblijf. Wil je de bijen een topverblijf geven? Maak dan zelf een bijenhotel of koop er één in de natuurwinkel.
Ontdek hoe je zelf een bijenhotel kan makenOntdek hoe je zelf een bijenhotel kan makenOntdek hoe je zelf een bijenhotel kan maken
Gebruik geen pesticiden
Wie pesticiden gebruikt om onkruid te verdelgen of chemische reinigingsmiddelen inzet om zijn oprit te poetsen, doodt daarmee onbewust heel wat bijen. Bijen eten de chemische stoffen per ongeluk op of verdrinken in het chemische water dat in de grond loopt. Ook hun grondnesten lopen hierdoor gevaar. Als je dan toch een bestrijdingsmiddel zoekt, kijk dan zeker eerst even op de verpakking hoe veilig het product is voor fauna en flora.
Meli probeert z’n steentje bij te dragen voor het behoud van de natuur en de bijen. Zo verlagen we onder andere onze klimaatimpact door energie op te wekken via zonnepanelen op het dak en plaatsten we vijf reusachtige bijenhotels aan Vlaamse natuurcentra. Daarnaast gaven we ook al kleinere bijenhotels weg en voorzien we voor de consument ook bloemenzaad. Zo kan hij de bijen zelf een hart onder de riem kan steken.